Mirasçılıktan çıkarma, kanunda belirlenen koşulların gerçekleşmesi durumunda saklı paylı mirasçının saklı payından yoksun bırakılmasıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 510 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Mirasçılıktan çıkarma cezai ıskat veya koruyucu ıskat olarak gerçekleştirilebilmektedir.
Cezai ıskat olarak kabul edilen mirasçılıktan çıkarma türünde kanun koyucu aile ve yakınlarına karşı aile bağlarını zedeleyen mirasçının mirastan mahrum kalmasına olanak tanımıştır. Koruyucu ıskat ise altsoyun borca batması halinde mirasçının altsoyunu korumasına imkan tanınması için geliştirilmiş olan bir mirastan çıkarma durumudur. Mirasçılıktan çıkarılan kişi miras hakkında yoksun kalmakta ve tereden pay isteyememektedir.
Mirasçılıktan çıkarma, saklı paylı mirasçıları ilgilendiren bir müessesedir. Zira saklı payı olmayan mirasçılar için ıskat söz konusu değildir. Mirasbırakanın saklı paylar hariç terekenin tamamı üzerinde tasarruf hakkı bulunmaktadır.
Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri
Mirasçılıktan çıkarma sebepleri cezai ve koruyucu olmak üzere iki temel başlık altında incelenmelidir. TMK m. 510 gereğince cezai çıkarma sebepleri şu şekilde sıralanabilmektedir:
1. Mirasçının miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemesi:
İlgili sebebin gerçekleşmiş sayılabilmesi için saklı paylı mirasçının TCK anlamında bir suç işlemiş olması ve suçun ağır nitelikli olması gerekmektedir. Suçun ağırlığı, somut olaylara göre farklılık göstereceği için olaya bağlı olarak takdir edilmelidir.
2. Mirasçının aile hukukundan doğan yükümlülüklerini ihlal etmesi:
Aile hukukumuzun kişilere yüklemiş olduğu bazı yükümlülükler bulunmaktadır. Eşlerin sadakat yükümlülüğü, üst soyun alt soya karşı bakım yükümlülüğü gibi yükümlülükler örnek olarak gösterilebilmektedir. Bu bakımdan nafaka, sadakat, bakım yükümlülüğü gibi yükümlülüklerin yerine getirilmemesi mirastan çıkarma sebebi olabilmektedir. Örneğin anne babasının zor zamanlarında çocuğun destek olmaması ve yanlarında bulunmaması durumunda mirasçılıktan çıkarma gündeme gelebilmektedir.
Koruyucu çıkarma sebebi ise TMK m. 513’te öngörülmüştür. Buna göre “Miras bırakan, hakkında borç ödemeden aciz vesikası bulunan alt soyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilmektedir. Ancak bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş veya doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.
Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal olur.”
Cezai ıskat, saklı pay sahibi tüm mirasçılara uygulanabilirken; koruyucu ıskat yalnızca alt soy için uygulanabilir olan bir çıkarma türüdür.
Mirasçılıktan Çıkarma Şartları Nelerdir?
Mirasçılıktan çıkarma şartları, şu şekilde sıralanabilmektedir:
· Mirasbırakanın saklı pay sahibi mirasçısının olması gerekmektedir.
· Yukarıda saymış olduğumuz mirastan çıkarma sebeplerinden birinin somut olayda bulunması gerekmektedir.
· Mirasbırakanın açık irade beyanında bulunması gerekmektedir.
· Mirasbırakanın bu konuda bir ölüme bağlı tasarruf yapmış olması gerekmektedir.
Mirasçılıktan Çıkarma Nasıl Yapılır?
Mirasçılıktan çıkarma usulü, ilgili kanunda geçerlilik şartına bağlanmıştır. Buna göre mirasbırakan tarafından yapılan mirastan çıkarmanın geçerli kabul edilebilmesi için ölüme bağlı tasarrufla yapılması gerekmektedir. Tek taraflı bir işlem olan mirasçılıktan çıkarmanın uygulamada genel olarak vasiyetname ile yapıldığı söylenebilmektedir.
Mirasçılıktan çıkarmanın sebebinin ilgili tasarrufta belirtilmiş olması da bir diğer geçerlilik şartıdır. Bu bakımdan mirasçılıktan çıkarma sebebinin belirtilmiş olmasının da oldukça önemli olması önemlidir.
Mirastan Çıkarmanın İptali Davası
Mirasçılıktan çıkarmanın iptali davası, miras hakkından yoksun bırakılan saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilecek bir davadır. Dava, tasarruftan yararlanan mirasçılara ve vasiyet alacaklılarına karşı açılabilmektedir. Mirastan çıkarma iptal davası açılabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilmektedir:
· Mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufu yaptığı sırada ehliyetinin olmaması
· Ölüme bağlı tasarrufun içeriğinin hukuka veya genel ahlak kurallarına aykırı olması
· Ölüme bağlı tasarrufun kanunda öngörülen şekil şartlarına uyulmadan hazırlanmış olması
· Mirasbırakanın mirastan çıkarma sebebinde açık yanılgıya düşmüş olması
Davanın kabulü ve iptal kararı ile mirasçı, mirastan hiç çıkarılmamış gibi kabul edilecek ve yalnızca saklı payına değil, miras payının tamamına kavuşacaktır.
Tenkis Davası ile Mirastan Çıkarmaya İtiraz
Tenkis davasıyla ıskata itiraz, mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufta mirastan çıkarma sebebini açıkça göstermemiş olması veya gösterği sebebinin çıkarmayı mümkün kılmaması halinde gerçekleştirilebilmektedir. Dava ile saklı paylı mirasçı tasarrufun iptali talep edebilmektedir. Davanın kabul olması halinde mirasçıya tüm mirası değil, saklı payı verilecektir.
Mirasçının Mirasbırakan Tarafından Affedilmesi
Mirasbırakanın mirasçıyı affetmesi, üzerinde durulması gereken bir diğer önemli konudur. Mirasbırakanın yapmış olduğu ölüme bağlı tasarruftan ölünceye kadar dönme hakkı bulunmaktadır. Bu doğrultuda mirasçıyı affederek vasiyetnamesini ortadan kaldırabilecek ve tasarrufu geçersiz hale getirebilecektir.
Önemle ifade edilmesi gereken bir diğer konu ise mirasçılıktan çıkarma suretiyle mahrum edilen mirasçının affedilmesi ve çıkarma tasarrufunun geri alınması halinde mirasbırakan bir daha affetmiş olduğu sebebe dayanarak mirasçıyı mirasçılıktan çıkaramamaktadır.
